|
TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN |
(Resmi Gazete Yayım Tarihi : 08.03.1995, Sayı : 22221)
BİRİNCİ
KISIM
Amaç,
Kapsam, Tanımlar
Madde 1 - Bu
Kanunun amacı, ekonominin gereklerine ve kamu yararına uygun olarak
tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik
çıkarlarını koruyucu, aydınlatıcı, eğitici,
zararlarını tanzim edici, çevresel tehlikelerden
korunmasını sağlayıcı önlemleri almak ve tüketicilerin
kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konudaki
politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik
etmeye ilişkin hususları düzenlemektir.
Madde 2 - Bu
Kanun, 1 inci maddede belirtilen amaçlarla mal ve hizmet piyasalarında
tüketicinin taraflardan birini oluşturduğu her türlü hukukî
işlemi kapsar.
Madde 3 - Bu
Kanunun uygulanmasında ;
a) Bakanlık : Sanayi ve Ticaret
Bakanlığını,
b) Bakan : Sanayi ve Ticaret Bakanını,
c) Mal : Ticaret konusu taşınır
eşyayı,
d) Hizmet : Bir ücret veya menfaat
karşılığında yapılan bedenî ve/veya fikrî
faaliyetleri,
e) Standart : Türk Standardını,
f) Tüketici : Bir mal veya hizmeti özel
amaçlarla satın alarak nihaî olarak kullanan veya tüketen gerçek veya
tüzel kişiyi,
g) Satıcı : Kamu kurum ve
kuruluşları da dahil olmak üzere tüketiciye mal ve hizmet sunan gerçek ve tüzel kişileri,
h)
İmalatçı-Üretici : Kamu kurum ve kuruluşları da dahil
olmak üzere tüketiciye sunulmuş olan mal ve hizmetleri ya da bu mal veya
hizmetlerin hammaddelerini yahut ara mallarını üretenleri,
i)
Tüketici Örgütleri : Tüketicinin
korunması amacıyla kurulan dernek, vakıf ve tüketim
kooperatiflerini,
İfade
eder.
İKİNCİ
KISIM
Tüketicinin
Korunması ve Aydınlatılması
Madde 4 -
Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda yer
alan veya satıcı tarafından vaadedilen veya standardında tespit
edilen nitelik ve/veya niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya
kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin
ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddî,
hukukî veya ekonomik eksiklikler içeren mal veya hizmetler, ayıplı
mal veya ayıplı hizmet
Satın alınan malın ayıplı olduğunun
anlaşılması halinde; tüketici
Satılan malın ayıbı
gizli nitelikte ise veya ayıp tüketiciden hile ile gizlenmişse,
satıcı 15 gün içerisinde kendisine
başvurulmadığını ileri sürerek sorumluluktan
kurtulamaz.
Satıcı daha uzun bir süre
için garanti vermemiş ise, ayıplı malın neden olduğu
her türlü zararlardan dolayı açılacak davalar, ayıp daha sonra
ortaya çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslimi tarihinden
itibaren 2 yıllık zamanaşımına tabidir. Ancak
satıcı, satılan malın ayıbını tüketiciden
hile ile gizlemiş ise, 2 yıllık zamanaşımı
süresinden yararlanamaz.
Ayıplı hizmetler
hakkında da yukarıdaki hükümler uygulanır. Ayıplı
hizmetin yeniden görülmesi imkansızlaşmışsa veya amaca
aykırı sonuçlar doğuracak nitelikte ise, bedel iadesinde tüketicinin
ayıplı hizmetten sağladığı fayda kadar indirim
yapılır.
Ayıplı olduğu
bilinerek satın alınan mal ve hizmetler hakkında yukarıdaki
hükümler uygulanmaz.
Satışa sunulacak
kullanılmış, tamir edilmiş veya ayıplı mal
üzerine veya ambalajına, imalatçı veya satıcı
tarafından alıcının kolaylıkla okuyabileceği
şekilde "Özürlüdür" ibaresini içeren bir etiket konulması
zorunludur. Bu durum, tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış
belgesi üzerinde de gösterilir.
Yalnızca ayıplı mal
satan veya işyerinin bir kat ya da reyon gibi bir bölümünü sürekli olarak
ayıplı mal satışına tahsis etmiş olan
satıcılara yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.
Madde 5 -
Üzerinde "Numunedir" veya "Satılık değildir"
ibaresi bulunmayan bir malın; ticari bir kuruluşun vitrininde,
rafında veya açıkça görülebilir herhangi bir yerinde teşhir
edilmesi, onun stokta bulunduğu anlamına gelir. Satıcı
teşhir ettiği malların satışından
kaçınamaz.
Satılmadığı halde satılmış gibi
gösteremez.
Hizmetlerin
satışından da haklı bir sebep olmaksızın
kaçınılamaz.
Satıcı bir mal veya hizmetin
satışını, o mal veya hizmetin kendisi tarafından
belirlenen miktar, sayı, ebat veya süresi kadar satın
alınması ya da başka bir malın veya hizmetin satın
alınması koşuluna bağlı kılamaz.
Malın ya da hizmetin belli
miktar, sayı, ebat ya da süre koşuluyla satılması, teamül,
ticarî örf veya adetten ise, üçüncü fıkra hükmü uygulanmaz.
Madde 6 -
Taksitli satışlarda; tüketici, borçlandığı toplam
miktarı önceden ödeme hakkına sahiptir. Tüketici aynı zamanda,
bir taksit miktarından az olmamak şartıyla bir veya birden fazla
taksit ödemesinde bulunabilir. Her iki durumda da satıcı, ödenen
miktara göre gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür.
Satıcı, taksitlerden
birinin veya birkaçının ödenmemesi halinde kalan borcun tümünün ifasını
talep etme hakkını saklı tutmuşsa, bu hak; ancak
satıcının bütün edimlerini ifa etmiş olması durumunda
ve tüketicinin ifa edilmemiş bir ediminin üzerinden en az dört hafta
geçmiş olması ve satıcının en az bir haftalık bir
süre vererek muacceliyet uyarısında bulunması
koşullarıyla kullanılabilir. Taraflarca belirlenen ve tüketiciye
yazılı olarak bildirilen mal veya hizmetin toplam satış
fiyatı hiçbir şekilde artırılamaz.
Taksitli satışlarda
satıcı, aşağıdaki bilgileri yazılı olarak
bildirmek ve taraflar arasında aktedilen sözleşmenin bir
nüshasını tüketiciye vermek zorundadır.
a) Mal
ve hizmetlerin peşin satış fiyatı,
b) Vadeye
göre faiz ile birlikte ödenecek toplam satış fiyatı,
c) Faiz
miktarı, faizin hesaplandığı yıllık
d) Ön ödeme tutarı,
e) Ödeme planı.
Madde 7 - Gazete, radyo, televizyon ilanı vesair yollarla halka
duyurularak düzenlenen kampanyalara iştirakçi kabul etmek suretiyle ve
malın veya hizmetin bilahare teslim edilmesi veya yerine getirilmesi
vaadiyle yapılan satışlarda, ilan ve taahhüt edilen mal ve
hizmetlerin teslimatının zamanında yapılmaması, fiyat,
nitelik ve miktarında anlaşmalara aykırı davranılması
durumunda, satıcı, bayi, acenta, temsilci, imalatçı-üretici ve
ithalatçı müştereken ve müteselsilen sorumludur.
Kampanyalı
satış olarak nitelendirilemeyen ancak, malın veya hizmetin
bilahare teslim veya yerine getirilmesi koşuluyla yapılan her türlü
satışlar da birinci fıkra hükmüne tabidir.
Kampanyalı
satışlarda satıcı, 6 ıncı maddenin üçüncü
fıkrasında belirtilen bilgilere ek olarak, "Kampanya bitiş
tarihi" ve "Malın ya da hizmetin teslim veya yerine getirilme
tarih ve şekli" ne ilişkin bilgileri de yazılı olarak
vermekle yükümlüdür.
Taksitle
yapılan kampanyalı satışlarda, 6 ıncı maddenin
birinci ve ikinci fıkra hükümleri de uygulanır.
Madde 8 - Kapıdan satışlar; işyeri, fuar,
panayır gibi satış mekanları dışında,
önceden mutabakat olmaksızın yapılan değeri 1.000.000 Türk
Lirasını aşan, tecrübe ve muayene koşullu
satışlardır.
Bu tür
satışlarda; tüketici, yedi günlük tecrübe ve muayene süresi sonuna
kadar malı, kabul veya hiçbir gerekçe göstermeden, reddetmekte serbesttir.
Satıcı almış olduğu bedeli, kıymetli evrakı
ve tüketiciyi bu hukukî işlemden dolayı borç altına sokan her
türlü belgeyi, cayma bildirisinin kendisine iadeli taahhütlü mektup ya da noter
aracılığı ile ulaşması veya bizzat teslim
edilmesi tarihinden itibaren 10 gün içerisinde tüketiciye iade etmekle ve 20
gün içerisinde de malı geri almakla yükümlüdür.
Tüketici,
malı kendisine teslim anındaki durumu ile geri vermekle ve
kullanım söz konusu ise, kullanma dolayısıyla malın ticarî
değerindeki kaybı tazminle yükümlüdür. Malın tüketicinin
zilyedinde bulunması, başlıbaşına bir değer azalmasını
ifade etmez.
Mal veya
hizmetin iadesi imkânsızlaşmış veya iade amaca
aykırı hale gelmişse tüketici, bu mal veya hizmetten
sağladığı fayda kadar bir bedeli satıcıya
ödemekle yükümlüdür.
Satıcının
mal veya hizmeti işyeri dışında satışa
sunması, teamül, ticarî örf veya adetten ise, bu madde uygulanmaz.
Taksitle
yapılan kapıdan satışlarda, ayrıca 6 ncı madde
hükümleri de uygulanır.
Birinci
fıkrada belirtilen 1.000.000 liralık değer, her yılın
Ekim ayı sonunda Devlet İstatistik Enstitüsü'nün Toptan Eşya
Fiyatları Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artışı
oranında artar. Bu durum, Bakanlıkça her yıl Aralık
ayı içinde Resmi Gazetede ilan edilir.
Madde 9 - Kapıdan satışlarda satıcı,
hazırladığı sözleşme, fatura veya tesellüm makbuzu ile
birlikte en az 12 punto siyah koyu harflerle yazılmış
"Tüketicinin hiçbir hukukî ve cezaî sorumluluk üstlenmeksizin ve hiçbir
gerekçe göstermeksizin yedi gün içerisinde malı reddederek
alım-satım işleminden cayma hakkının var olduğunu
ve cayma ihbarının satıcıya bildirimi tarihinden itibaren
on gün içinde de tüketicinin vermiş olduğu bedelin, kıymetli
evrakın ve tüketiciyi bu hukukî işlemden dolayı borç altına
sokan her türlü belgenin satıcı tarafından iade edileceği"
ni bildiren bir belgeyi; sahip olduğu hakların kendisine
anlatıldığını, cayma hakkını açıklayan
belgenin kendisine teslim edilip satıcının açık adresinin
bildirilmiş olduğunu beyan eden ve tüketici tarafından da
imzalanmış olan bir tutanak karşılığında tüketiciye
vermekle yükümlüdür.
Satıcı
tüketiciden almış olduğu imzalı belgeyi bir
uyuşmazlık halinde mahkemeye ibraz etmekle yükümlüdür.
satıcının bu belgeyi ibraz edememesi ya da ibraz etmemesi
halinde, satıcının bu belgede belirtilmiş olan
borçlarını yerine getirmemiş olduğu kabul edilir.
Madde 10- Sözleşmede ;
a) Faizin hesaplandığı
yıllık oran,
b) Ödeme tarihleri, anapara, faiz, fon ve
diğer masrafların ayrı ayrı belirtildiği ödeme
planı,
c) Tüketici kredisi tutarı,
d) Faiz ve diğer unsurlarla birlikte
toplam borç tutarı,
e) İstenecek teminatlar,
f) Gecikme faiz oranı,
g) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukukî
sonuçları,
h) Kredinin vadesinden önce
kapatılmasına ilişkin şartlar,
Aranır.
Tüketici, banka
veya finans kurumlarına borçlandığı toplam miktarı
önceden ödeyebileceği gibi aynı zamanda vadesi gelmemiş bir ya
da birden çok taksit ödemesinde de bulunabilir. Her iki durumda da banka veya
finans kurumları, ödenen miktara göre gerekli faiz, komisyon indirimini
yapmakla yükümlüdürler.
Banka veya
finans kurumlarının, tüketici kredisini, belirli bir mal veya
hizmetin satın alınması ya da belirli bir satıcı ile
yapılacak hukukî işlem koşulu ile vermeleri durumunda bunlar,
satılan malın ayıbından ötürü tüketiciye karşı
satıcı ile müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.
Madde 11 - Süreli yayınlara abone olan tüketiciler, abonelik
sözleşmesinde yer alan fiyat ve niteliğe ilişkin koşullara
aykırı davranılması hallerinde, abone işlemlerini
yapan sorumlu kişiye ya da yayın kurumuna isteklerini
yazılı olarak bildirmek kaydıyla aboneliklerine tek taraflı
son verebilirler. Yayıncı, abone ücretinin geri kalan
kısmını hiçbir kesinti yapmaksızın 15 gün içinde iade
etmekle yükümlüdür.
Tüketicinin
aboneliğe son verme isteği; yazılı bildirimin
satıcıya ulaştığı tarihten itibaren günlük
yayınlarda 15 gün, haftalık yayınlarda 1 ay, aylık
yayınlarda 3 ay sonra yürürlüğe girer. daha uzun süreli
yayınlarda ise, bildirimden sonraki ilk yayını müteakiben
yürürlüğe konulur.
Madde 12 - Ticaret konusu olan ve perakende satışa arz edilen
malların veya ambalajlarının yahut kaplarının üzerine
kolaylıkla görülebilir, okunabilir şekilde o malın menşei,
cinsi ve fiyatı hakkında bilgileri içeren etiket konulması,
etiket konulması mümkün olmayan hallerde ayni bilgileri kapsayan
listelerin görülebilecek şekilde uygun yerlere asılması
zorunludur.
Hizmetlerin
tarife ve fiyatlarını gösteren listeler de birinci fıkraya göre
düzenlenerek asılır.
Bakanlık,
etiket ve tarife listelerinin şeklini, içeriğini, usul ve
esaslarını bir yönetmelikle düzenler.
Belediyeler, bu
madde hükümlerinin uygulanması ve izlenmesine ilişkin işleri
yürütmekle görevlidirler.
Madde 13 - İthalatçı veya imalatçı firmalar ithal
ettikleri veya ürettikleri sanayi malları için garanti belgesi düzenlemek
zorundadırlar. Garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye
verilmesi sorumluluğu, tüketicinin malı aldığı
satıcı, bayi, acenta ya da temsilciliklere aittir. Garanti süresi
malın teslim tarihinden itibaren başlar ve asgari bir
yıldır. Garanti belgeleri, satın alınan mala ilişkin
faturanın tarih ve sayısı ile bandrol ve seri
numarasını içermek zorundadır.
Satıcı;
garanti belgesi kapsamındaki malların, garanti süresi içerisinde,
gerek malzeme ve işçilik gerekse montaj hatalarından dolayı
arızalanması halinde malı işçilik masrafı,
değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad
altında hiçbir ücret talep etmeksizin tamir ile yükümlüdür.
Garanti süresi
içerisinde sık sık arızalanması sonucu maldan
yararlanamamanın süreklilik arzetmesi veya tamiri için gereken azami
sürenin aşılması hallerinde, tüketici, malın ücretsiz
olarak yenisi ile değiştirilmesini satıcıdan talep
edebilir. Satıcı bu talebi reddedemez.
Tüketicinin bu
talebine karşı satıcı, bayi, acenta, imalatçı-üretici
ve ithalatçı müştereken ve müteselsilen sorumludurlar.
Tüketicinin
malı kullanım kılavuzunda yer alan hususlara aykırı
kullanmasından kaynaklanan arızalar, iki ve üçüncü fıkra
hükümleri kapsamını dışındadır.
Bakanlık,
hangi sanayi mallarının garanti belgesi ile satılmak zorunda
bulunduğunu ve bu malların arızalarının tamiri için
gereken azami süreleri Türk Standartları Enstitüsü ile birlikte
müştereken tespit ve ilanla görevlidir.
Madde 14 - Sanayi mallarından ithal edilmiş olanların,
bakım, onarım ve kullanılmasına ait tanıtma ve
kullanma kılavuzlarının aslına uygun Türkçe tercümeleriyle,
yurt içinde üretilenlerin bakım, onarım ve
kullanılmasını gösterir Türkçe tanıtım ve
kullanım kılavuzlarıyla birlikte satılması zorunludur.
Bakanlık,
sanayi mallarından hangilerinin tanıtma ve kullanma kılavuzu ile
satılmak zorunda bulunduğunu Türk Standartları Enstitüsü ile
birlikte tespit ve ilanla görevlidir.
Madde 15 - İthalatçı ve imalatçılar sattıkları
sanayi malları için o malın Bakanlıkça tespit ve ilan edilen
kullanım ömrü süresince, bakım, onarım ve servis hizmetlerini
yürütecek istasyonları kurmak ve yeterli teknisyen kadrosu ile yedek parça
stoku bulundurmak zorundadırlar.
Bakanlık,
hangi mallar için servis istasyonları kurulmasının zorunlu
olduğu ile servis istasyonlarının kuruluş ve
işleyişine dair usul ve esasları Türk Standartları Enstitüsü
ile müştereken tespit ve ilanla görevlidir.
Madde 16 - Ticarî reklam ve ilanların yasalara ve genel ahlâka
uygun, dürüst ve doğru olmaları esastır.
Tüketiciyi
aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi
noksanlıklarını istismar edici, tüketicinin can ve mal
güvenliğini tehlikeye düşürücü, şiddet hareketlerini ve suç
işlemeyi özendirici, kamu sağlığını bozucu,
hastaları, yaşlıları, çocukları ve özürlüleri istismar
edici reklam ve ilanlar yapılamaz.
Madde 17 - Ticarî reklam ve ilanlarda uyulması gereken ilkeleri
belirlemek, bu ilkeler çerçevesinde ticarî reklam ve ilanları incelemek ve
inceleme sonucuna göre 16 ıncı madde hükümlerine aykırı
hareket edenleri cezalandırmak, sözkonusu reklam ve ilanları
durdurmak ve/veya aynı yöntemle düzeltmek hususlarında
Bakanlığa öneride bulunmakla görevli bir "Reklam Kurulu"
kurulmuştur.
Reklam Kurulu,
ticarî reklam ve ilanlarda uyulması gereken ilkeleri belirlemede; ülke
koşullarının yanısıra, reklamcılık alanında
evrensel kabul görmüş tanım ve kuralları da dikkate alır.
Bakanlığı,
Bakanın görevlendireceği ilgili Genel Müdür tarafından yürütülen
Reklam Kurulu ;
a) Bakanlıkça,
yükseköğrenim görmüş ve iktisat, maliye, hukuk ve işletmecilik
dallarından birinde veya birkaçında en az 10 yıllık
tecrübesi bulunan kişiler arasından görevlendirilecek bir üye,
b) Adalet Bakanlığı'nca, bu
Bakanlıkta idarî görevlerde çalışan hâkimler arasından
görevlendirilecek bir üye,
c) Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu'nca görevlendirilecek
bir üye,
d) Yükseköğretim Kurulunun
reklamcılık alanında uzman üniversite öğretim
elemanları arasından seçeceği bir üye,
e) Türk Tabibleri Birliği Merkez
Konseyi'nin görevlendireceği bir üye,
f) Türkiye Barolar Birliğinin
görevlendireceği bir üye,
g) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin
görevlendireceği bir üye,
h) Ankara, İstanbul ve İzmir
Gazeteciler Cemiyetlerinin kendi aralarından seçeceği bir üye,
i) Reklamcılar derneklerinin veya varsa
üst kuruluşlarının seçeceği bir üye,
j) Tüketici Konseyinin Konseye katılan
tüketici örgütü temsilcileri arasından
seçeceği bir üye,
k) Türkiye Ziraat Odaları
Birliği'nin görevlendireceği bir üye,
l) Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar
Konfederasyonunun görevlendireceği bir üye,
m) Türk Standartları Enstitüsü'nden bir
üye,
n) Diyanet İşleri
Başkanlığından bir üye,
o) Mühendis Odaları Birliğinden bir
üye,
p) İşçi Konfederasyonlarından
iki üye,
Olmak üzere onyedi üyeden
oluşur.
Kurul üyelerinin görev süreleri üç
yıldır. Süresi bitenler yeniden görevlendirilebilir veya seçilebilir.
Üyelikler herhangi bir sebeple boşaldığı takdirde
boşalan yerlere üçüncü fıkra esasları dahilinde bir ay
içerisinde görevlendirilme veya seçim yapılır.
Kurul en az ayda bir defa veya
ihtiyaç duyulduğu her zaman Başkanın çağrısı
üzerine toplanır.
Kurul, Başkan dahil en az dokuz
üyenin hazır bulunması ile toplanır ve toplantıya
katılanların çoğunluğu ile karar verir.
Kurul, gerekli görülen hallerde
sürekli ve geçici olarak görev yapmak üzere özel ihtisas komisyonları
kurabilir. Kurulun bu komisyonlarda görev yapmasını uygun
göreceği kamu personeli, ilgili kamu kuruluşlarınca
görevlendirilir.
Kurul üyeleri ile özel ihtisas
komisyonu üyelerinden kamu görevlisi olanlara verilecek huzur hakkı ile kamu
görevlisi olmayan kurul üyelerine ödenecek huzur ücreti Bakanlıkça
belirlenir.
Kurulun sekreterya hizmetleri
Bakanlık tarafından yerine getirilir.
Reklam kurulunun görevleri,
kuruluş, çalışma usul ve esasları ile sekreterya
hizmetlerinin ne suretle yerine getirileceği Bakanlık tarafından
çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.
Madde 18 - Tüketicinin kullanımına sunulan mal ve hizmetlerin
kişi ve çevre sağlığına zararlı veya tehlikeli
olabilmesi durumunda, bu malların emniyetle kullanılabilmesi için
üzerine veya ekli kullanım kılavuzlarına, bu durumla ilgili
açıklayıcı bilgi ve uyarılar, açıkça görülecek ve
okunacak şekilde konulur veya yazılır. Bakanlık, hangi mal
veya hizmetlerin açıklayıcı bilgi ve uyarıları
taşıması gerektiğini ve bu bilgi ve uyarıların
şeklini ve yerini Türk Standartları Enstitüsü ile birlikte tespit ve
ilanla görevlidir.
Madde 19 - Bakanlık, tüketicinin can ve mal güvenliği ile
fizik ve çevre sağlığına ve bu konularda
bilgilendirilmesine ilişkin,
standardına göre veya standardı yoksa standarda esas teşkil
etmek üzere belirlenecek özelliklere göre yapılacak kalite denetimi ile
mal, hizmet ve tesislerin belgelendirilmesi hakkındaki usul ve
esasları, Türk Standartları Enstitüsünün görüşünü alarak tespit
ve ilanla görevlidir.
Ancak 2643
sayılı Turizm Teşvik Kanunu uyarınca Turizm
Bakanlığından belgeli ve belgelendirilecek tesisler bu
uygulamadan muaftır.
Madde 20 - Tüketicinin eğitilmesi konusunda her derecedeki
okulların ders programlarına Millî Eğitim
Bakanlığınca gerekli ilaveler yapılır.
Tüketicinin
eğitilmesi ve aydınlatılması için kitap, mecmua ve
broşür çıkarılmasına ve tüketicinin bilinçlendirilmesi için
radyo ve televizyonlarda programlar düzenlenmesine ilişkin usul ve
esaslar, Tüketici Konseyinin önerisi ile Bakanlıkça tespit ve ilan olunur.
Madde 21 - Tüketicinin sorunlarının, ihtiyaçlarının
ve çıkarlarının korunmasına ilişkin gerekli tedbirleri
araştırmak, sorunların tüketici lehine çözülmesi için
alınacak tedbirlerle, bu Kanunun uygulanmasına yönelik tedbirlere
dair görüşleri ilgili mercilere iletmek amacıyla,
Bakanlığın kordinatörlüğünde bir "Tüketici Konseyi"
kurulur.
Tüketici
Konseyi, Bakanın veya görevlendireceği bir bakanlık görevlisinin
başkanlığında, Adalet, İçişleri, Maliye, Milli
Eğitim, Sağlık, Ulaştırma, Tarım ve
Köyişleri, Turizm ve Çevre bakanlıkları ile Devlet Planlama
Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine
Müsteşarlığı, Dış Ticaret
Müsteşarlığı, Devlet İstatistik Enstitüsü
Başkanlığı, Türk Standartları Enstitüsü
Başkanlığı, Millî Prodüktivite Merkezi, Diyanet işleri
Başkanlığı, Türk Belediyecilik Derneği, İşçi
Sendikaları Konfederasyonları, Türkiye Millî Kooperatifler
Birliği, Yüksek Öğretim Kurulu, Türkiye Barolar Birliği, Türk
Mimar Mühendis Odaları Birliği, Türk Eczacılar Birliği,
Türk Tabibler Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu,
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Ziraat Odaları
Birliği, Millî Kalite Konseyi, Ahilik Araştırma ve Kültür
Vakfı ve Tüketici Örgütleri temsilcilerinden oluşur.
Tüketici
Konseyini oluşturan kurum ve kuruluşların temsilcilerinin
sayı ve nitelikleri ile Tüketici Konseyine katılabilmek için tüketici
örgütlerinin sahip olmaları gereken asgarî üye sayısı ve bu
örgütlerin Tüketici Konseyine gönderecekleri temsilci sayısı
Bakanlıkça belirlenir. Ancak, kamu kurum ve kuruluşlarından
gelen temsilcilerin sayısı, hiçbir şekilde Tüketici Konseyinin
toplam üye sayısının % 50'sinden fazla olamaz. Tüketici Konseyi yılda en
az bir kez toplanır.
Tüketici
Konseyinin çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar
Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Madde 22 - Bakanlık, il ve ilçe merkezlerinde, tüketiciler ile
satıcılar arasında çıkan uyuşmazlıklara çözüm
bulmak amacıyla belediyelerle koordineli olarak, en az bir "tüketici
sorunları hakem heyeti" oluşturmakla görevlidir.
Bakanlığı,
Sanayi ve Ticaret İl Müdürü veya görevlendireceği bir memur
tarafından yürütülen tüketici sorunları hakem heyeti; belediye
başkanının konunun uzmanı belediye personeli arasından
görevlendireceği bir üye, baronun mensupları arasından
görevlendireceği bir üye, ticaret ve sanayi odası ile esnaf ve
sanatkâr odalarının görevlendireceği bir üye ve tüketici
örgütlerinin seçecekleri bir üye olmak üzere
başkan dahil 5 üyeden oluşur. Ticaret ve sanayi odası ya
da ayrı ayrı kurulduğu yerlerde ticaret odası ile esnaf ve
sanatkâr odalarının görevlendireceği üye,
uyuşmazlığın satıcı tarafından
oluşturulan kişinin tacir veya esnaf veya sanatkâr olup
olmamasına göre ilgili odaca görevlendirilir.
Bakanlık
taşra teşkilatının bulunmadığı il ve
ilçelerde tüketici sorunları hakem heyetinin
başkanlığı en büyük mülkî amir ya da görevlendireceği
bir memur tarafından yürütülür.
Tüketici
sorunları hakem heyetinin oluşumunun
sağlanamadığı yerlerde noksan üyelikler, belediye
meclislerince re'sen doldurulur.
Tüketici
sorunları hakem heyetlerinin vereceği kararlar, tüketici
mahkemelerinde delil olarak ileri sürülebilir. Uyuşmazlık konusu mal
veya hizmet bedelinin 5.000.000,-TL.'yi aşmadığı hallerde,
bu heyetlerce verilmiş bir karar olmaksızın tüketici mahkemelerine
başvurulamaz. Bu parasal sınır, her yıl 8 inci maddenin son
fıkrasında gösterilen usul çerçevesinde yeniden belirlenir.
25 inci maddede
cezaî yaptırıma bağlanmış hususlara ilişkin
uyuşmazlıklar, tüketici sorunları hakem heyetlerinin görev ve
yetki kapsamı dışındadır.
Tüketici
sorunları hakem heyetlerinin kurulması, çalışması,
usul ve esasları ile diğer hususlar Bakanlıkça
çıkarılacak bir yönetmelikte düzenlenir.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Madde 23 - Bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak çıkacak
her türlü ihtilaflara tüketici mahkemelerinde bakılır.
Tüketici
mahkemelerinin yargı çevresi, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca
belirlenir.
Tüketici
mahkemeleri nezdinde tüketiciler, tüketici örgütleri ve Bakanlıkça
açılacak davalar her türlü resim ve harçtan muaftır. Tüketici
mahkemelerinde görülecek davalar Hukuk Usulü Muhakemeleri kanununun yedinci
Babı, Dördüncü Faslı hükümlerine göre yürütülür.
Üretimin, Satışın Durdurulması ve Malın
Toplatılması
Madde 24 - Satışa sunulan bir seri malın
ayıplı olması durumunda Bakanlık veya tüketici örgütleri,
ayıplı seri malın üretiminin ve satışının
durdurulması ve satış amacıyla elinde bulunduranlardan
toplatılması için dava açabilirler.
Mahkeme, dava
sonucunda ayıplı malların toplatılması kararı
vermiş ise; ayıplı malın ve ayıbın
niteliğine göre bu malların, satıcıya iade edilip
edilmemesine karar verir. Ancak, malların toplatılması için yapılan
her türlü masraf, aleyhine karar verilen kişi tarafından ödenmedikçe
mallar kendisine iade edilmez.
Dava konusu
malları satış amacıyla elde etmiş olan üçüncü
kişilerin açacakları rücu davaları da asıl davaya bakan
mahkemede görülür.
Ayıplı
malları satın alan tüketicilerin uğradıkları maddî ve
manevî zararlar nedeniyle tek tek dava açma hakları saklıdır.
Madde 25 - 4 üncü maddenin yedinci fıkrasına, 5 inci maddenin
birinci fıkrasına, 6 ncı maddenin üçüncü fıkrasına, 7
nci maddenin üçüncü fıkrasına, 9 uncu maddenin birinci
fıkrasına, 10 uncu maddenin birinci fıkrasına ve 12 nci
maddenin bir ve ikinci fıkralarına aykırı hareket edenler
hakkında 5.000.000 lira para cezası uygulanır.
8 inci maddenin
ikinci fıkrasına, 13 üncü maddenin bir ve ikinci
fıkralarına, 14 üncü maddenin birinci fıkrasına, 15 inci
maddenin birinci fıkrasına, 27 nci maddenin ikinci
fıkrasına aykırı hareket edenler hakkında 10.000.000
lira para cezası uygulanır.
16 ncı
maddeye aykırı hareket edenler hakkında 200.000.000 lira para
cezası uygulanır. 16 ncı maddeye aykırılık, ülke
düzeyinde yayın yapan yazılı, sözlü, görsel vesair araçlar ile
gerçekleşmiş ise, cezanın on katı uygulanır.
Bakanlık ayrıca ticarî reklam veya ilânın durdurulması
ve/veya aynı yöntemle düzeltilmesini ilgililerden ister. Bu isteğe
rağmen 16 ncı maddeye aykırılığın
devamı halinde, Bakanlık ticarî reklâm veya ilanın
durdurulması ve/veya aynı yöntemle düzeltilmesi talebi ile tüketici
mahkemesine başvurabilir.
18 inci ve 19
uncu maddeye aykırı hareket edenler hakkında 100.000.000 lira
para cezası uygulanır. Ayrıca 18 inci madde uyarınca
mecburî standardına aykırı olarak imal edilen malın,
tüketicinin, can ve mal güvenliği ve sağlığı ile
doğrudan ilgisinin bulunması ve standardına intibak
ettirilmesinin imkânsız olması hallerinde, tüketici mahkemesi,
doğrudan veya Bakanlığın başvurusu üzerine üretim ve
satışın engellenmesi için işyerinin kapatılmasına
ve malın müsaderesine ve gerektiğinde tüketim ve kullanım
amacıyla elinde bulunduranlardan toplatılmasına karar verebilir.
Bu fıkranın uygulandığı hallerde, verilip
kesinleşen işyeri kapatma karar özetleri, büyük
harflerle yazılmak suretiyle
ve kapatma süresi kadar kalmak üzere kapatılan işyerinin göze çarpan
bir yerine yapıştırılır. Ayrıca karar özeti
mahkemece Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir ve
masrafı daha sonra faillerden alınmak üzere Ankara, İstanbul,
İzmir'de yayınlanan ve tirajı yüzbinin üzerinde bulunan bir veya
iki gazetede ve ayrıca varsa suç yerinde yayınlanan mahallî bir
gazetede derhal ilan edilir.
(Ek Madde :
4226 - 15.01.1997)
11 inci maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarına
aykırı hareket edenler hakkında 500.000.000 lira para
cezası uygulanır, Aykırılık ülke düzeyinde yayım
yapan süreli yayın ile gerçekleşmişse cezanın 20 katı
uygulanır. Bakanlık, ayrıca süreli yayın kuruluşundan
kampanyanın ve kampanyaya ilişkin her türlü reklam ve ilanın
durdurma zorunluluğunun doğduğu tarihten itibaren her sayı
için 1.000.000.000 lira para cezası uygulanır ve Bakanlık
kampanyanın ve kampanyaya ilişkin her türlü reklam ve ilanın
durdurulması talebi ile tüketici mahkemesine başvurur.
Yukarıdaki
fıkralarda belirtilen para cezaları, suçun aynı yıl
içerisinde tekerrürü halinde iki misli olarak uygulanır. Para cezalan her
yıl başında Türk Ceza Kanununun Ek 2 nci madde hükümleri
uyarınca arttırılır.
Bu Kanunda
yazılı fiiller hakkında verilecek idarî para cezaları, bu
fiiller için diğer kanunlarda yazılı cezaların
uygulanmasına engel olmaz.
Madde 26 - 25 inci maddenin;
a)
Birinci
fıkrasında düzenlenen 12 nci maddenin bir ve ikinci fıkralarına
aykırılık halinde öngörülen cezalar belediye encümenlerince,
b) Üçüncü ve beşinci fıkralarında gösterilen
cezalar Bakanlık tarafından,
c) Diğer cezalar o yerin en büyük mülkî amiri
tarafından verilir.
Bu Kanunda
düzenlenen her türlü para cezası, idarî niteliktedir. Bu cezalara
karşı tebliğ tarihinden itibaren en geç yedi gün içerisinde
yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. itiraz, idarece verilen
cezanın yerine getirilmesini durdurmaz ve zaruret görülmeyen hallerde evrak
üzerinde inceleme yapılarak en kısa sürede
sonuçlandırılır. İtiraz üzerine idare mahkemesince verilen
kararlar kesindir.
25 inci maddeye
göre verilen para cezalan Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Bu Kanunda
düzenlenen idarî para cezalarının verilmesine ilişkin cezai
zamanaşımı süresi bir yıldır.
Zamanaşımı süresi, bu Kanun hükümlerine aykırı
fıilin işlendiği tarihte başlar.
Sürekli veya
tekrarlanan ihlaller sözkonusu ise süre, ihlalin sona erdiği ya da en son
tekrarlandığı günden itibaren başlar. Karar aleyhine
yargı yoluna başvurulmuş olması tahsil
zamanaşımını keser.
Cezalar,
cezayı vermeye yetkili merci tarafından yedi gün içerisinde ilgilinin
mensup olduğu meslek kuruluşuna bildirilir.
BEŞİNCİ KISIM
Madde 27 - Bu Kanunun uygulamasında, Bakanlık
müfettişleri ve kontrolörleri ile Bakanlıkça ve belediyelerce
görevlendirilecek personel; fabrika, mağaza, dükkan, ticarethane, depo,
ambar gibi her türlü mal konulan ve/veya satılan veya hizmet sunulan
yerlerde denetleme, inceleme ve araştırma yapmaya yetkilidir.
Bu Kanunun
kapsamına giren hususlarda yetkili ve görevli kişi ve
kuruluşlara her türlü bilgi ve belgelerin doğru olarak gösterilmesi asıl ve onaylı
kopyalarının verilmesi zorunludur.
Madde 28 - Bakanlık, bu Kanunun uygulanması için
laboratuvarlar kurabilir veya Bakanlıkların kurulu bulunan laboratuvarlarından istifade edebilir; kalite kontrolü yapacak resmî ve özel
kuruluş laboratuvarlarında bulunması gereken asgarî teknik
özellikleri ilgili bakanlıklar ile müştereken tesbit ve ilanla
görevlidir.
Bakanlıkça
yapılan denetimler sırasında alınan numunelerin tahlilleri
resmi veya özel kuruluş laboratuvarlarında yaptırılabilir.
Tahlil sonuçlarının standardına aykırı
çıkması halinde, buna ilişkin tüm giderler üretici kişi
veya kuruluş tarafından ödenir. Bu giderler, Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre
tahsil olunur.
Madde 29 - Bu Kanunla kurulan Tüketici Konseyi, tüketici sorunları
hakem heyetleri ve Reklam Kurulunun kuruluş ve
çalışmalarına ilişkin masraflar ile sair harcamalar,
Bakanlık bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
Yeni kurulacak
ve sermayeleri en az yüzmilyon Lira ve daha yukarıda olan anonim ve limited
şirket statüsündeki tüm ortaklıkların sermayelerinin ve sermaye
artırımı halinde artan kısmın binde ikisi nisbetinde
yapılacak ödemeler, T.C. Merkez Bankası nezdinde açılacak bir
hesapta toplanır. Bu hesapta toplanan paraların yüzde beşi bu
Kanun uygulanmasında görev alan kuruluşlar tarafından, yüzde
doksanbeşi ise 4054 sayılı Kanunla kurulan "Rekabet
Kurumu" tarafından kullanılır.
Madde 30 - Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler
uygulanır.
Madde 31 - Bu Kanunda öngörülen yönetmelikler, Kanunun yayımı
tarihinden itibaren bir yıl içerisinde ilgili kamu kuruluşları,
meslekî üst kuruluşlar ve tüketici örgütlerinin görüşleri
alınarak Bakanlıkça çıkarılır.
Bakanlık, bu
Kanunun uygulanması ile ilgili olarak mevzuat çerçevesinde gerekli
tedbirleri almaya ve düzenlemeleri yapmaya yetkilidir.
Madde 32 - 3489 sayılı Pazarlıksız Satış
Mecburiyetine Dair Kanun, 632 sayılı İthal veya Yurt İçinde
İmal Edilen Taşıt Araçları, Motor, Makine Alet ve
Cihazların Tanıtmalık ile Birlikte Satışı
Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1
- Tüketici Mahkemeleri kuruluncaya kadar
bu mahkemelerde görülmesi gereken davalara bakacak mahkemeleri, Hakimler ve
Savcılar Yüksek Kurulu belirler.
Madde 33 - Bu Kanun yayımı tarihinden 6 ay sonra
yürürlüğe girer.
Madde 34 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.